Gerard Mercator is ontegensprekelijk een van de grootsten onder de renaissance-geleerden. Zelf geboren in een klein land heefi hij grenzen verlegd, de wereld met het licht der wetenschap verhelderd en zo zijn naam onsterfelijk gemaakt.

Zijn leven en werk kunnen niet losgedacht worden van de grote cultuurstromingen waarin hij leefde. Na de theocratische wereldvisie van de middeleeuwen, waarin geloof en vroomheid centraal stonden, was vanaf de 14de eeuw in Italië het humanisme doorgebroken met een antropocentrische interpretatie van de werkelijkheid. Kunstenaars en geleerden hadden het gevoel voor het eerst onbekommerd en zonder vooroordelen de werkelijkheid te leren kennen, en de boekdrukkunst zou er weldra voor zorgen dat hun ideeën op grote schaal konden worden verspreid. De mens werd geacht de maat van alle dingen te zijn. De wereld ging open, de wind der vernieuwing waaide door de geesten en zette de zeilen van de ontdekkingsreizigers bol.

Rond het midden van de 16de eeuw ontplooide een man uit Rupelmonde al zijn talenten naar het humanistische model van de 'uomo universale'. Gerard Mercator, geschoold in Leuven, was cartograaf maar ook filosoof en theoloog, bouwer van wetenschappelijke instrumenten en uitgever, in de beste kunstzinnige en technische tradities die Vlaanderen toen al een wereldwijde faam hadden bezorgd. Mercator werd een van de talentrijkste en invloedrijkste cartografen uit de geschiedenis. Zijn projecten ademen de revolutionaire en kritische geest van het humanisme, zoals die van Copernicus, Galilei en Kepler. Zijn kaarten zouden het wereldbeeld voor eeuwen bepalen.

Als een Atlas heeft Gerard Mercator de toen gekende wereld geschraagd met zijn intellectuele creativiteit. Zijn naam is uit het culturele patrimonium van Europa niet meer weg te denken. Wij hebben deze grote Vlaming willen eren door de titel van Cultureel Ambassadeur van Vlaanderen toe te kennen aan dit prestigieuze boek Gerard Mercator Rupelmundanus, een boek waarin Mercator niet alleen als cartograaf wordt benaderd maar als de echte humanist die hij was, beslagen in zo vele en uiteenlopende takken van de wetenschap dat wij vandaag haast niet meer begrijpen hoe heel dit universum van kennis ooit in één mens verenigd kon zijn.