Een tentoonstelling over de zogenaamde ‘Gouden Eeuw’ van Antwerpen is eigenlijk niet origineel. Vanaf de 19de eeuw zijn ons vele gelijkaardige projecten voorafgegaan. Het verhaal van de plotse opkomst van de metropool rond 1500, haar relatief korte bloeiperiode in de 16de eeuw en haar schitterende nabloei in de eerste helft van de 17de eeuw is bekend. Het maakt als een mythe op een organische manier deel uit van de stad. Dit verhaal is het onderwerp van de tentoonstelling.

EEN STAD IN DE VERTE

Het mythische verhaal schept orde in de chaos van de herinneringen. Het is gebaseerd op brokstukken van het verleden: een handvol archiefdocumenten, een paar objecten, enkele gebouwen en beeldvoorstel-lingen die in de meeste gevallen bewaard bleven omdat ze als ‘buitengewoon’ werden beschouwd. Het verhaal dat met deze sporen wordt geconstrueerd is per definitie onvolledig en gekleurd door een oneindige reeks filters van selectie en interpretatie. Elke generatie voegt hoofdstukken toe en interpreteert de gegevens vanuit invalshoeken die op dat ogenblik relevant zijn. Geschiedenis is geen voltooid verleden tijd, maar een creatief proces.

Onze zoektocht beperkt zich hoofdzakelijk tot die materiële cultuur die we vandaag meestal en gemakshalve ‘kunst’ noemen. ‘Kunst’ werd enkel gemaakt voor en door een kleine elite, in de meeste gevallen dan nog door de mannelijke helft van die elite. Daarom is het uitgesloten om in een tentoonstelling een evenwichtig beeld te schetsen van de totale cultuur. Wat we bijvoorbeeld van de lagere klassen weten is miniem. Hun - voornamelijk orale - cultuur werd veelal niet ‘vertaald’ in materiële
produkten. Wat er bestond werd bovendien meestal vernietigd. De vier eeuwen die ons scheiden van de Gouden Eeuw zijn eigenlijk vierhonderd lichtjaren: we zien enkele schitterende sterren, maar miljoenen andere blijven onzichtbaar. Het beeld van de geschiedenis dreigt bijgevolg bedrieglijk homogeen en eenvoudig te worden.

VAN OUDE DINGEN, DE MENSEN DIE VOORBIJGAAN

Uit het voorgaande blijkt dat onze ambitie om iets te vertellen over de ‘Gouden Eeuw’ bescheiden moet zijn. Een tentoonstelling waarbij wordt gekozen om uitsluitend met origineel materiaal te werken, is daarenboven een speciale vorm van geschiedschrijving. ‘Antwerpen, verhaal van een metropool’ toont voorwerpen uit de 15de, de 16de en de 17de eeuw: schilderijen, beeldhouwwerken, tekeningen, prenten, boeken, meubels en juwelen. De tentoonstelling plaatst deze objecten in een bepaalde context en laat ze zo hun verhaal vertellen. We proberen een aantal mogelijke samenhangen te duiden zonder iets te willen bewijzen. Een dergelijk project mag bijgevolg geen synthetische, integratieve historische onderneming genoemd worden. We willen niet de geschiedenis van de stad reconstrueren of evoceren. Wel willen we een aantal aspecten van de geschiedenis belichten die ons op dit ogenblik relevant lijken. Deze noodzakelijk onvolledige en dispersieve ge-schiedschrijving-van-het-object wordt in evenwicht gebracht door aantal historische essays (ook een selectie!) in de catalogus. Hierin wordt de ruimere context geschetst waarbinnen de voorwerpen gesitueerd moeten worden. De bijdragen bieden een ruim aanbod aan verschillende invalshoeken om de geschiedenis van de stad te benaderen.